Perseguidos pola Distribución

A costa de ser pesados, é necesario facerse eco da situación económica tan complexa que están a vivir os gandeiros galegos. Posiblemente sexan as producións gandeiras galegas e, xunto ás mesmas, as súas cooperativas, as que están a sufrir un ataque máis forte dos abusos de poder que mostra a distribución moderna de España. Esta gran distribución está a facer un amplo despregue de “prácticas” destinadas a quedarse coa maior parte do valor engadido xerado na cadea alimentaria, empurrando á quebra ás ganderías e ó abandono da produción e do medio rural galego.

Diferentes organismos e especialistas recoñecen que o encarecemento dos carburantes, das enerxías e das materias primas de alimentación animal (en máis dun 70% de media nos últimos anos) supón un incremento dos custes da produción de entre un 25%-35% na produción de leite e máis do 40% nas producións de carne, facendo de todo imposible remunerar axeitadamente os custes de produción, mantendo os prezos dos alimentos estables. Esta situación evidencia a indefensión do elo percibido coma o máis débil da cadea, pola súa nula capacidade de manobra e favorecida por unha histórica incapacidade de organización unitaria e polo poderío dunha Distribución “hiperconcentrada”.

Pero, sexa cal sexa o tamaño da cooperativa, todas están a sufrir o comportamento nada moderno da distribución. Así, son habituais os cobros irregulares, a carga a conta do provedor das roturas sufridas nas propias instalacións da distribución, a carga a conta do provedor dos roubos na distribución, dos custes das campañas de promoción non pactadas, dos cobros á marxe dos contratos, as vendas a perdas, modificación unilateral de contratos... En definitiva, imposición total e unilateral das condicións de negocio entre os dous elos da cadea.

Así, expertos do sector agroalimentario e institucións internacionais de recoñecido prestixio, afirman que existe un claro desequilibrio no poder negociador dos diferentes elos que forman parte da cadea agroalimentaria. Os máis débiles son aqueles que están máis fragmentados e atomizados, os agricultores e gandeiros, e supón que moitas veces as súas marxes comerciais sexan moi baixas, e incluso, sexan insuficientes para cubrir os custes produtivos. Esta situación tende a acentuarse en mercados onde a atomización dos produtores combínase cunha forte concentración da distribución que usa produtos, o leite e as carnes, coma reclamo, e onde a presenza das marcas brancas ou marcas da distribución é moi elevada.

O grado de concentración da produción en cooperativas é baixa en Galicia, en relación ós niveis de concentración que hai noutras zonas produtoras de España. Por iso, é habitual que as rutas de recollida de diferentes empresas lácteas e cárnicas se mesturen ou solapen (en zonas de Galicia chéganse a contar máis de 10 camións de recollida de leite que diariamente se cruzan nunha mesma ruta). O normal sería que houbese unha ordenación da recollida para reducir os custes de transporte, pero, o habitual é que as empresas transformadoras, mediante primeiros compradores, recollan o leite ás explotacións gandeiras que as subministran, independentemente da optimización da ruta. Outro fenómeno que afecta á fase transformadora é o forte incremento da cota de mercado dos produtos con marca de distribuidor ou "marca branca", que na industria que opera en Galicia acada valores moi elevados.

A existencia destes desequilibrios nas relacións comerciais dos diferentes elos da cadea provocan un problema de reparto do valor engadido e un problema de eficiencia económica. A debilidade do sector no elo da produción como resultado do uso do poder de mercado na distribución leva a unha inevitable redución da cantidade, a diversidade ou a calidade da oferta, poñendo en perigo a subsistencia do sector gandeiro a medio e longo prazo. A longo prazo, a eliminación dos produtores en España levaría a uns prezos superiores, tanto do leite coma da carne que compran os consumidores finais. Sobre todo, se estes produtos teñen que percorrer centos de quilómetros dende o centro de Europa ata os fogares ibéricos.

¡Benvido 2013!

Son tan malas as perspectivas económicas para o 2013 que desexaríamos todos dar un salto no tempo para aforrarnos moitos problemas que previsiblemente se verán agravados neste novo ano. Pero isto non é posible, e debemos afrontar o futuro coa mente aberta ó cambio e á mellora da competitividade. A principios de 2013, os Xefes de Goberno da UE probablemente pecharán o acordo sobre o orzamento anual 2014/2020 con duros recortes de recursos para a Política Agraria Común (PAC). Discútese este orzamento no medio da peor crise económica da historia da UE. Aínda que a economía da UE mellore nos vindeiros anos, os orzamentos agrarios veranse duramente castigados para todo o período.

No 2013 deberá quedar perfilada a Reforma da PAC a aplicar nos vindeiros anos. A proposta da PAC feita polos organismos da UE é moi esixente cos agricultores e gandeiros, xa que lles pide maiores sacrificios cos pagos verdes (greening) directos. Os agricultores e gandeiros non teñen prexuízos de cara a medidas que melloren a sostibilidade da produción agrícola. Pero, o mecanismo proposto pola UE non é un mecanismo de incentivación senón de penalización, cuns beneficios medioambientais difíciles de cuantificar, e cun incremento dos custes de produción que ademais fará multiplicar a burocracia. Dada a estrutura de propiedade da terra en Galicia, esta medida vai a supoñer unha dura penalización suplementaria para o noso agro.

Non todos os retos do 2013 veñen de fóra. Cos debates do anteproxecto de lei de medidas para mellorar o funcionamento da cadea alimentaria púxose en marcha un recoñecemento desta iniciativa longamente agardado, que trata de resolver as carencias constatadas na cadea alimentaria.  A constatación de prácticas abusivas e anticompetitivas é unha evidencia a nivel nacional i europeo; non só poñen en perigo a sostibilidade económica do sector senón que son prexudiciais, tanto para os operadores como para o consumidor, provocando custes e riscos excesivos aos provedores, limitando a súa capacidade de planificación, investimento e innovación. Por tanto, agardamos por medidas efectivas que redunden en beneficio dos produtores mediante o solicitado reequilibrio da cadea de valor.

Outro anteproxecto que xerou moitas expectativas nos ámbitos cooperativos foi o anteproxecto de lei de fomento da integración de cooperativas e doutras entidades de carácter agroalimentario. Dado o mapa cooperativo presente en España, necesitamos de medidas motivadoras para que os agricultores e gandeiros se xunten en cooperativas prioritarias, non necesariamente mediante longos procesos de fusión. Do bo desenlace lexislativo deste texto dependerá a posibilidade dunha agricultura e gandería estruturada e organizada que compita axeitadamente nos mercados globais.

Nun territorio como o noso, con clara vocación gandeira, a gran dependencia de materias primas exteriores e dos mercados internacionais evidencia que non nos encontramos ante unha crise conxuntural, senón estrutural, que fai necesaria unha aposta firme polo abastecemento de materias primas a un sector gandeiro que dispón dun gran potencial e que hoxe é o principal motor económico de Galicia, xunto coa industria alimentaria. Actualmente, os consumidores teñen fácil acceso a unha carne e leite autóctono de incuestionable calidade a baixos prezos. ¿Estará todo isto garantido se dependemos das importacións de materias primas, continuamos cos abusos da distribución e seguimos totalmente desorganizados no sector? ¡Benvido 2013!